Het lijkt een fragment uit een cynisch gestemde science fiction, maar het is gewoon de actualiteit van oktober 2017. Wereldwijd groeit het verlangen naar zelfbeschikking over het levenseinde en zolang de overheid zich angstvallig afzijdig houdt, gaat dat proces gepaard met vindingen die ons voorstellingsvermogen soms te boven gaan. Zo presenteerde de Australiër Philip Nitschke zaterdag in Toronto een sarcofaag waarin je met behulp van stikstof een einde aan je leven kunt maken. Het onderwerp was vrijdagavond ook in Nieuwsuur te zien.
Autonomie over het leven betekent ook autonomie over het levenseinde. Het zou een eenvoudige stelling kunnen zijn, ware het niet dat religie en overheid er heel anders over denken. De kerk, de moskee en de synagoge vinden dat niet de mens zelf maar het opperwezen bepaalt wanneer het levenseinde daar is. De overheid heeft een zorgplicht en stelt zich daarom als doel zelfbeschikking niet te faciliteren, maar bijvoorbeeld het aantal zelfdodingen juist terug te dringen. Het gros van de mensen houdt er een andere opvatting op na en botst daarom in toenemende mate met de wetgever.
Vijftien jaar geleden bereikten de voorvechters van autonomie in Nederland een belangrijke doorbraak. Euthanasie was niet langer strafbaar als een arts deze uitvoert, de patiënt er uit vrije wil om heeft gevraagd en er sprake is van uitzichtloos en ondraaglijk lijden. Een unicum dat langzaam maar zeker navolging kreeg in andere landen. Het doel leek dan ook bereikt. Maar voor velen biedt de euthanasiewetgeving nog onvoldoende soelaas. Bijvoorbeeld voor mensen die net niet aan alle criteria voldoen of voor mensen die absoluut niet afhankelijk willen zijn van de goedkeuring van een arts of hulpverlener. Zij willen zelf bepalen hoe en wanneer zij hun leven beëindigen. Kenmerkend was dat de Nederlandse Vereniging voor Vrijwillige Euthanasie ook ná het tot stand komen van de wetgeving fors bleef groeien en dat zij haar naam wijzigde in Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde.
De euthanasiewetgeving kwam destijds tot stand langs een kronkelpad van gedogen, mitsen en maren, waarbij de samenleving de overheid de weg wees. Met het proces naar volledige autonomie zal dat niet anders gaan. Al in 1992 pleitte rechtsgeleerde Huib Drion voor een legale, veilige zelfdodingspil. Zolang die er niet is, zoeken mensen wereldwijd naar alternatieven. Helaas kiezen nog velen noodgedwongen voor een gewelddadige dood, met ook nog eens vreselijke gevolgen voor ooggetuigen en nabestaanden. Maar meer dan ooit dienen waardiger oplossingen zich aan. Via internet kunnen in Peru, China of Mexico dodelijke middelen worden besteld. De adressen en andere zelfdodingsmethoden staan in het handboek van Philip Nitschke dat vrijelijk in Nederland te koop is. De Coöperatie Laatste Wil is ver gevorderd met onderzoek naar een dodelijk poeder, legaal en op grote schaal verkrijgbaar bij de groothandel. In Toronto komen dit weekeinde de laatste dodelijke trends aan bod.
Wat de overheid kan doen? Herken en erken de ontwikkelingen en maak een begin met regulering. Zelfdoding is niet verboden, maar het gebruik of bezit van medicatie waarmee een waardige zelfdoding kan worden gerealiseerd, is vaak wel strafbaar. Ook de distributie van geschikte medicatie is verboden. Daar moet verandering in komen en zolang mensen niet op een legale en gecontroleerde manier aan dodelijke middelen kunnen komen, pleit de NVVE voor de mogelijkheid om verzamelde legale medicatie en illegaal verkregen middelen te kunnen testen op veiligheid en betrouwbaarheid voor een waardige zelfdoding.
Mensen die voor zorgvuldige zelfdoding kiezen, doen dat weloverwogen. Sterker nog, uit ervaring blijkt ons dat veel mensen hét middel alleen al ter geruststelling in huis willen hebben. Het nieuwe kabinet-Rutte zal gezien zijn samenstelling niet staan te trappelen om stappen op dit terrein te ondernemen. De coalitiepartners moeten echter wel beseffen dat de ontwikkelingen in de samenleving zich ondertussen in rap tempo opvolgen. Science fiction is dichter bij dan je denkt.