Volgens Van de Vathorst vragen patiënten vaak vergeefs om euthanasie bij een arts omdat die dat niet in overeenstemming kan brengen met zijn eigen opvattingen. Maar ook is er bij artsen angst voor de toetsingsprocedure. Een betere kennis van artsen van de euthanasieregels zou kunnen helpen, meent de hoogleraar. "Maar misschien is de Nederlandse praktijk rijp voor de volgende stap, namelijk om euthanasie terug te brengen in het medische domein, en uit het strafrecht."
Van de Vathorst wees erop dat nog steeds een kwart van de artsen ook bij kanker geen euthanasie wil geven. Soms om principiële redenen, maar vaak ook vanwege heel particuliere opvattingen. Zo zijn er artsen die vinden dat de patiënt eerst vrede moet hebben gesloten met zijn omgeving, of met de naderende dood zelf.
Haar oratie werd vooraf gegaan door een mini-symposium onder de titel ‘Tussen droom en daad staan wetten in de weg en praktische bezwaren’. Daarin ging voorzitter van de Regionale Toetsingscommissies Euthanasie (RTE) Willie Swildens in op ‘buitenwettelijke eisen’ die artsen stellen voordat zij euthanasie geven.
Artsen leggen patiënten soms zelfs op het sterfbed nog een schriftelijke verklaring ter ondertekening voor, terwijl die verklaring wettelijk niet verplicht is. Of mensen worden naar de psychiater gestuurd, ‘omdat de toetsingscommissies dat vragen’. Ook dat klopt niet.
Ook de beroepsgroep stelt eigen eisen. De KNMG wil een verbale of non-verbale bevestiging van de patiënt dat hij dood wil. Dat is strikter dan de wet voorschrijft, betoogde Johan Legemaate, hoogleraar gezondheisrecht. Tegelijkertijd bemoeien de RTE’s zich met medisch-ethische normen, waar zij slechts moeten toezien op een juiste toepassing van de wet. "Dat is verwarrend", aldus Legemaate.
Publicist en arts Bert Keizer hield zijn gehoor nog eens voor dat voor veel artsen euthanasie geven ‘doodeng’ is. En volgens Rob Jonquière van de World Federation of Right to Die Societies moet niet een arts het ondraaglijk en uitzichtloos lijden bepalen, maar de patiënt. Hoogleraar medische ethiek Inez de Beaufort pleitte voor het uit elkaar halen van euthanasie en hulp bij zelfdoding in de wet.
De eerste dag van de Week van de Euthanasie werd besloten met de première van de aangrijpende documentaire ‘Moeders springen niet van flats’ van Elena Lindemans. De film toont de terugkeer van een dochter naar de flat waar haar moeder elf jaar geleden vanaf sprong. Ze had meerdere keren gevraagd om hulp bij zelfdoding. Haar huisarts en psychiaters wilden of konden die niet geven. Ook toont de documentaire de impact op de flatbewoners. De film dient bij een aantal debatten de komende week als opmaat voor de discussie over euthanasie aan psychiatrische patiënten.