Euthanasie bij dementie

Wat is dementie?

Dementie is een progressieve hersenziekte. Er is momenteel geen genezing mogelijk. Wel zijn er manieren om het proces te vertragen en u kunt leren hoe u er beter mee om kunt gaan. Bij dementie verandert een persoon vaak qua gedrag. Ook wordt een persoon met dementie op enig moment afhankelijk van zorg van anderen.

Dementie zorgt er op enig moment ook voor dat u niet meer in staat bent om weloverwogen beslissingen te nemen. U kunt dan niet meer goed de consequenties van uw wensen overzien. Ook kunt u uw wensen vaak niet (goed) meer verwoorden.

Mag euthanasie bij dementie?

Euthanasie bij mensen met dementie is niet uitgesloten door de wet. Toen de euthanasiewet tot stand kwam is nadrukkelijk gezegd door de wetgever dat ook in geval van dementie euthanasie mogelijk moet zijn. Wel is het bij dementie soms moeilijker om aan de eisen van de wet te voldoen en vinden artsen het soms moeilijk om het uit te voeren.

Zoals bij alle verzoeken om euthanasie, moet ook bij euthanasie in geval van dementie aan de zorgvuldigheidseisen worden voldaan. De twee belangrijkste zorgvuldigheidseisen zijn:

• Ondraaglijk en uitzichtloos lijden
• Vrijwillig en weloverwogen verzoek van de patiënt  

Kan iemand met dementie wel lijden?

Ja dit kan. Je kunt lijden aan het vooruitzicht van aftakeling. Ook kun je lijden door het verlies van geheugen, identiteit en het vermogen je eigen leven vorm te geven. Bij dementie treden er vaak stemmings- en gedragswisselingen op, wat voor mensen heel uitputtend kan zijn. Ook kunnen mensen met dementie fysieke problemen ervaren, denk aan benauwdheid.

Hoewel dementie niet te genezen is, betekent dat niet automatisch dat het lijden uitzichtloos is. Er zijn behandelingen die gericht zijn op een betere omgang met de ziekte. Ook het aanpassen van de omgeving kan eraan bijdragen dat mensen niet ondraaglijk lijden. Ook zijn er medicijnen die gevoelens van angst en boosheid kunnen wegnemen en in die zin het lijden draaglijk houden. Toch zit hier ook een grens aan. Als verschillende behandelingen en aanpassingen zijn uitgeprobeerd en mensen lijden nog steeds onder hun ziekte is er sprake van uitzichtloos lijden.

Wat als iemand geen weloverwogen verzoek meer kan doen?

Een belangrijk vereiste is dat de patiënt een vrijwillig en weloverwogen verzoek doet aan de arts. Als een persoon diep-dement is is dit vaak niet meer mogelijk. Artikel 2 lid 2 van de euthanasiewet bepaalt dat een eerder opgestelde wilsverklaring het mondelinge verzoek kan vervangen.

Wat kunt u zelf doen als u bang bent voor dementie?

Ga vroegtijdig in gesprek met uw arts

Als u euthanasie wilt bij dementie is het van groot belang om vroegtijdig in gesprek te gaan met uw huisarts en/of andere behandelaars. In dit kader is het goed om bij klachten of bij het vermoeden van dementie ook vroegtijdig onderzoek te laten doen om de diagnose dementie vast te stellen. Betrek vooral ook uw familie erbij.

Uw huisarts kan u doorverwijzen naar specialist voor het vaststellen van de diagnose. Mocht u geen verwijzing krijgen, vraag dan aan uw zorgverzekeraar of het mogelijk is om zelf een afspraak te maken. Vaak vergoedt de verzekeraar het consult dan toch. U kunt ook overwegen om de kosten zelf te betalen.

Overweeg een behandelverbod

Wanneer een arts niet open staat voor euthanasie bij dementie, of als hij niet overtuigd is van uw lijden, is het behandelverbod van wezenlijk belang. U geeft hierin te kennen dat u niet meer behandeld wilt worden als u geen kwaliteit van leven meer heeft. U kunt aangeven dat het leven met dementie voor u te weinig kwaliteit van leven bevat en dat u dan liever wilt overlijden dan nog behandeling te ondergaan.

U verbiedt in dit behandelverbod ook het toedienen van voedsel en vocht. Uiteraard wenst u wel bestrijding van ongemakken als pijn, jeuk, benauwdheid en onrust.

Zorg voor iemand die uw belangen kan behartigen

Als u wilsonbekwaam bent geworden, is het belangrijk dat u iemand heeft die het euthanasieverzoek en het behandelverbod onder de aandacht van de behandelend arts brengt en erop let dat dit wordt nagekomen.

Wat kan de NVVE voor u doen?

Met de toenemende vergrijzing en het bereiken van steeds hogere leeftijden, stijgt ook het aantal demente patiënten snel. Mensen bij wie dementie is vastgesteld blijken ook steeds meer behoefte te hebben om een regeling te treffen waarmee een, in hun ogen, ontluisterend levenseinde kan worden voorkomen. Speciaal voor NVVE-leden heeft de NVVE het Steunpunt levenseinde en dementie opgericht. Hier kunt u zelf een beroep op doen, maar ook uw familie en vrienden kunnen ons hier bereiken voor praktisch advies.

Veelgestelde vragen

• Mag euthanasie bij dementie?

  Ja, een arts mag euthanasie verlenen bij dementie mits er is voldaan aan de zorgvuldigheidseisen.

• Waar moet ik op letten?

  Het is belangrijk tijdig met de arts te communiceren. Ons advies: zodra de diagnose dementie is gesteld is het belangrijk te weten hoe u zelf aankijkt tegen uw levenseinde en hoe uw arts u hierin wil ondersteunen. Ga ook bij een eventuele plaatsing in een verpleeghuis tijdig met de verpleeghuisarts hierover in gesprek.

• Wanneer kan iemand met dementie om euthanasie vragen?

  Zolang u wilsbekwaam bent, kunt u om euthanasie vragen. Als u eenmaal niet meer wilsbekwaam bent is het voor een arts moeilijker te beoordelen of er sprake is van een vrijwillig en weloverwogen euthanasieverzoek en of het lijden ondraaglijk is. Daarom is het belangrijk om vroegtijdig in gesprek te gaan met huisarts en/of andere behandelaars.  
  Indien u niet meer wilsbekwaam bent is euthanasie alleen mogelijk als er een kraakheldere wilsverklaring beschikbaar is én er kan worden voldaan aan alle zorgvuldigheidscriteria. Er moet dus ook sprake zijn van ondraaglijk lijden.
  Heeft u vragen over uw situatie, neem gerust contact op met het Steunpunt levenseinde en dementie.

• Wat is ondraaglijk lijden bij dementie?

  In de beginfase van hun ziekte geven de patiënten aan dat het vooruitzicht op totale ontluistering en het verlies van regie, controle en persoonlijke waardigheid door hen als geestelijk ondraaglijk lijden wordt ervaren. Bij gevorderde dementie kan er sprake zijn van zichtbare angst, verwardheid, delier, pijn en onrust.

• Wanneer is een persoon met dementie wilsonbekwaam?

  Een dementerende is niet meer wilsbekwaam als hij/zij niet in staat is zijn eigen belangen te behartigen. Wilsonbekwaamheid betekent ook dat iemand niet meer goed beslissingen kan nemen bij specifieke vragen inzake zorg en behandeling’. De wilsbekwaamheid wordt beoordeeld door een arts, meestal een psychiater of geriater. Het kan zijn dat een dementerende niet meer in staat is tot het verrichten van administratieve zaken maar tegelijkertijd wel kan aangeven wat de wensen zijn over het levenseinde.

• Wat vermeld ik bij de persoonlijke aanvulling van de wilsverklaring?

  De persoonlijke aanvulling hoort een persoonlijk document te zijn. U geeft daarin uw eigen omschrijving van wanneer u wilt dat het euthanasieverzoek wordt ingewilligd. Op deze pagina vindt u omstandigheden waaraan u kunt denken.