“In 2013 kreeg mijn vrouw te horen dat zij darmkanker had. Zonder operatie was de prognose veertien dagen tot twee maanden. Als zeventigers hadden wij alles voor ons overlijden, inclusief euthanasie, al gepland. Daarom trof de mededeling, hoe onverwacht deze ook kwam, ons niet onvoorbereid aan. Na ruime bedenktijd besloot mijn vrouw tot de operatie. Onder druk, want er was in het UMC nog maar één plek vrij voordat de chirurg op vakantie zou gaan.”
Chirurg met vakantie
“Op de dag van de operatie, die gepland was aan het eind van de middag, zaten wij te wachten op het moment dat mijn vrouw van de zaal zou worden opgehaald. Voor niets. Volgens een Arbeidswet sloot de Operatiekamer om 16.00 uur - en de vorige operatie was uitgelopen. Het ging dus niet door en zonder veel plichtplegingen werden wij naar huis gestuurd. De chirurg had vier weken vakantie en er was op hetzelfde deskundigheidsniveau geen vervanging mogelijk. Twee pogingen om de operatie door een ander UMC te laten overnemen, bleken in vakantietijd geen sinecure en mislukten dan ook. Zo’n verplaatsing was niet gebruikelijk, kregen we te horen.”
Huisarts met zwangerschapsverlof
“Gelet op de prognose hadden we minimaal twee weken en maximaal twee maanden om een en ander te regelen voor de euthanasie, waartoe mijn vrouw besloten had. Haar eigen huisarts ging echter met zwangerschapsverlof. Mijn huisarts, die werkte bij dezelfde praktijk, was bereid de euthanasie voor zijn rekening te nemen, hoewel hij mijn vrouw niet kende. Tijdens een van de gesprekken bood zij aan zelf het drankje wel te willen drinken, maar dat wilde mijn huisarts niet. Hij vond het zijn verantwoordelijkheid om de euthanasie naar behoren uit te voeren. De SCEN-arts die langskwam concludeerde echter dat er nog geen sprake was van ondraaglijk lijden en vertrok op vakantie. Een traject inzetten bij de Levenseindekliniek (red. tegenwoordig Expertisecentrum euthanasie) had ook geen zin op zo’n korte termijn.”
Enveloppen ruilen
“We wilden het zekere voor het onzekere nemen en besloten via bemiddeling een illegaal middel te regelen. Enkele dagen later zaten mijn vrouw en ik op een stationsterras te wachten met een code voor herkenning. Binnen een half uur kwam een kaalgeschoren, met tatoeages beklede poteling ons een envelop overhandigen, in ruil voor onze eigen envelop met geld. We voelden ons gecriminaliseerd, als drugsgebruikers met hun dealer. Maar de zekerheid dat wij de uitvoering zelf zouden kunnen doen, hoe strafbaar ook, stelde ons gerust. Hoewel we hooggeschoold zijn, was de bijgesloten instructie overigens verre van eenvoudig.”
Opgelucht genieten
“Gelukkig bleef ons deze illegale uitvoering bespaard en kon de euthanasieprocedure worden ingezet. In de onzekere periode die volgde, werden wij uitstekend begeleid door mijn huisarts. We konden nog dagexcursies ondernemen in Nederland, hoewel mijn vrouw wel zienderogen achteruitging, snel moe werd en moest overgaan op vloeibaar voedsel. Maar nu de beslissing was genomen, was mijn vrouw zeer opgelucht en kon ze wel van alles genieten. Alleen de voorspelde periode duurde langer dan verwacht en bleef het zichtbare ondraaglijke lijden uit. Daar moesten we blijkbaar op wachten. En drie maanden na de diagnose ging mijn huisarts op vakantie.”
Zichtbare weerstand
“Binnen het huisartsenteam kon een vervanger worden gevonden; een jongere collega met geringe ervaring met euthanasie. Wij wilden in ieder geval kennis met hem maken en van hemzelf horen of hij die euthanasie wilde overnemen. Hij had er zichtbaar moeite mee, maar had zich laten overtuigen. Zijn weerstand was niet alleen toen zichtbaar, maar later ook merkbaar in de uitvoering.”
‘Ik doe het niet’
“Hoewel het vooruitzicht van mijn vrouw helder was, haar levensverwachting kort, kon het traject blijkbaar niet in gang gezet worden. Zo spoort de euthanasiewet aan tot mishandeling! Je mag het ondraaglijk lijden niet voorkomen, terwijl dat toch is wat je zou willen. Toen mijn vrouw door een opstopping in haar darmen de geblokkeerde ontlasting begon uit te braken, vond ze dat ze nu wel aanspraak op dat lijden kon maken. De tweede SCEN-arts kwam en tekende voor akkoord. Achteraf kreeg ik zijn verslag onder ogen. Daaruit bleek dat hij de vervangende huisarts ervan had overtuigd dat hij niet zelf het middel via het infuus hoefde in te brengen, dat door de GGD was aangebracht, maar een drankje kon aanbieden om door de patiënt zelf te laten drinken. Dit was aanleiding voor de vervangarts om op het uur van de euthanasie binnen te komen met de mededeling: ‘Ik doe het niet!’. Dat was zijn onhandige manier om te zeggen: ‘U moet het zelf doen, door het drankje te drinken.’ Mijn vrouw en ik reageerden ontzet. Niet omdat ze het niet zou willen, maar door de gang van zaken. Gelukkig waren wij allebei nuchter genoeg om beheerst te reageren. Ik was blij dat er geen anderen bij waren dan wij tweeën, anders was er zeker paniek uitgebroken.”
Net als in de film
“Het drankje was snel opgedronken en de laatste woorden van mijn vrouw waren: ‘Net als in de film!’ Daarmee bedoelde ze de instructiefilm die ze kende van de NVVE. Voor mij het teken dat ze wist dat de ellende voorbij was, voorgoed én met goede afloop.
Conclusie: krijg geen spoedeisende kanker in de vakantieperiode en laat alle hoop varen op een zorgvuldige planning.”
