Maarten: ‘Het is een wonderlijk traject, want natuurlijk wil je je moeder niet kwijt. Je wilt niet dat ze doodgaat. En toch ben je in zo’n proces de hele tijd samen toe aan het werken naar wat zij zo graag wilde: de regie houden tot het einde.’
Machteld: ‘Dat het was wat Marjolijn wilde, was voor ons niet nieuw. Het eerste zaadje daarvoor werd al geplant in 1963, toen onze vader overleed. Een paar maanden na de geboorte van Maarten. Dat is behoorlijk traumatisch geweest. Het zorgde ervoor dat Marjolijn besloot om alles uit het leven te halen wat erin zat. Het kan immers zomaar afgelopen zijn. Ze maakte talloze prachtige en bijzondere reizen. En ze werd lid van het Humanistisch verbond, omdat ze zelfbeschikking enorm belangrijk was gaan vinden. Ze geloofde dat die pil van Drion er zou komen en dat leek haar mooi geregeld. Maar het is totaal anders gelopen; die pil kwam er niet en euthanasie bij een voltooid leven is nog steeds geen optie. Toen haar moeder op hoge leeftijd werd overvallen door dementie en daar in 1993 aan overleed, werd het volgende zaadje geplant. En in 1994 richtte Marjolijn samen met anderen Stichting de Einder op. De mens is vrij en moet zo ook zelf over het levenseinde kunnen beschikken’
Maarten: ‘Een jaar of drie, vier geleden merkten we dat de dingen niet helemaal meer goed gingen. Mamma kon niet alles meer vatten, langzaam raakte ze de grip op het leven kwijt. Ze heeft toen nog gekeken of ze in het buitenland een middel kon vinden, maar het was te ingewikkeld. Ze wilde geen enkel risico lopen dat er iets niet goed zou gaan. Tegelijkertijd realiseerde ze zich dat euthanasie bij dementie ingewikkeld lag. Zeker na de zaak Tuitjenhorn en door de rechtszaak die speelde tegen Marinou Arends. Mamma kreeg het gevoel dat het niet voor haar was weggelegd en dat ze het maar moest uitzingen. Maar voor haar was het leven voltooid’.
Machteld: ‘Begin 2019 kreeg ze te horen dat ze borstkanker had en Marjolijn was bijna opgelucht. Nu had ze tenminste iets waar ze “gewoon dood aan kon gaan”. De arts, die nogal stond te kijken van haar reactie, moest haar “teleurstellen”. Ze kon wel besluiten om zich niet te laten behandelen, maar dat zou haar leven enkel zwaarder maken. Dood zou ze er hoogstwaarschijnlijk niet aan gaan.’
Maarten: ‘Een tijdje ging het alle kanten op. Liepen we voor ons gevoel met elkaar op hetzelfde pad, dan sloeg ze ineens een zijpad in. Zo hadden we haar euthanasieverklaring samen bijgewerkt en een week later een afspraak bij de huisarts om het daarover te hebben. Maar dat weekend had ze een fijne tijd gehad met een vriend. En toen kwamen de twijfels. Daar zijn we tijdens het gesprek met de huisarts heel open over geweest. Aan de ene kant de sterke overtuiging van mamma, aan de andere kant de twijfel of het moment al daar was. We lieten het er allebei zijn. Ik geloof dat juist omdat óók die twijfels er mochten zijn, we het daarover konden hebben, het uiteindelijke traject zo goed verliep. Toen ze besloot dat het echt haar tijd was, werd ze vastberaden en stroomde het met elkaar één kant op. De huisarts had er aanvankelijk moeite mee. Hij had al vaak euthanasie verleend, maar nog nooit aan iemand met dementie. Ik meende bij hem wel wat opluchting te voelen toen mamma nog niet wilde. Het was uiteindelijk de casemanager van Geriant die hem ervan overtuigde dat de tijd mam aan het inhalen was.’
Machteld: ‘We hebben sowieso veel steun gehad aan Geriant. Marjolijn had veel intensieve zorg nodig. Natuurlijk hebben we ons in die periode af en toe wel afgevraagd of ze niet al wilsonbekwaam was geworden. Ze wilde per se niet naar een verpleegtehuis. Ze wilde niet eindigen zoals haar moeder. Maar het thuis blijven wonen was al bijna geen optie meer. Je wilt niet dat ze doodgaat, maar het alternatief was een weg die zij uit volle overtuiging niet wilde, en wij wilden dat haar ook niet aandoen’
Maarten: ‘Ze was gelukkig net op tijd met haar besluit, het was vijf voor twaalf. Ze werd steeds vaker warrig en ontredderd, maar er waren nog genoeg heldere momenten. Zo kon ze goed uitleggen aan de SCEN-artsen en andere berokkenen waarom ze dit wilde en wat ze vooral niet wilde.’
Machteld: ‘Ze praatte soms zo nuchter over haar levenseinde, dat het wel moeilijk invoelbaar moet zijn geweest voor anderen. Wij zagen haar ook zoals ze was als ze thuis was. Maar bij anderen leefde ze vaak wat op en ook tijdens de bezoeken van de SCEN-artsen kwam ze heel goed over. Het is zo’n precaire balans. Ze moest nog goed uit kunnen drukken wat ze wilde, maar haar lijden moest ook invoelbaar zijn. Gelukkig stemden de SCEN-artsen in. En de huisarts heeft het uiteindelijk fantastisch gedaan. Het was na lange tijd de eerste keer dat een patiënt van hem zelf het drankje wilde drinken. Daar was Marjolijn heel stellig in: ze wilde het zelf doen, ook om de huisarts zo min mogelijk te belasten. Maar hij had geen goede herinneringen aan de keer dat hij dat eerder had gedaan. Zijn collega’s raden de combinatie (dementie en drankje) hem zelfs af. Maar hij besloot gelukkig in Marjolijns wens mee te gaan.’
Maarten: ‘Het liefst was mamma gewoon een keer in slaap gevallen, om niet meer wakker te worden. En feitelijk is dat nu ook zo gegaan. Ze moest er alleen eerst een drankje voor nemen en heeft daarna zelfs nog met een Campari er achteraan getoost op het leven. Ze zat - zonder spanning - op de bank tussen ons in en viel heel rustig in een diepe slaap. Zelfs toen ze er niet meer was, leek het of de dood geen vat op haar kreeg. We hebben haar thuis opgebaard en het leek wel of ze daar rustig lag te slapen. Zo mooi.’
