Na Tons vroegpensionering in 2009 waren hij en Sjoerd – beiden werkzaam in het onderwijs (geweest) – gaan reizen. Op een van die trips, naar de Verenigde Staten in 2010, werd bij Ton een hersentumor ontdekt. Ton werd in New York, de woonplaats van Sjoerds zoon, geopereerd.
‘De tumor tastte zijn spraakcentrum aan en Ton was bang dat hij zich op enig moment niet meer zou kunnen uiten. Een paar jaar eerder was een vriend van ons aan een hersentumor overleden en die had gewacht en gewacht en gewacht, totdat het te laat was om zijn wensen nog kenbaar te maken. Van zijn weduwe hadden we geleerd: je moet op tijd zijn. Dat was voor Ton een voorbeeld.’
Baas over eigen lichaam
Ton kreeg bestralingen en chemotherapie en later een tweede operatie in Amsterdam. ‘Vanaf het begin was duidelijk dat hij niet zou genezen, dat hij dood zou gaan. Bij onze verhuizing naar Amsterdam, in 1992, hadden we bij de kennismaking met onze nieuwe huisarts al over euthanasie gesproken. We wisten dat hij er positief tegenover stond. Toen Ton ziek werd, heeft hij er opnieuw met de huisarts over gesproken. Die kwam elke week langs, voerde indringende gesprekken met Ton en zei: “Dat het uitzichtloos is, staat vast. Jíj bepaalt wanneer het ondraaglijk wordt.” En ik heb tegen Ton gezegd: “Ik heb energie genoeg om het nog maanden met je vol te houden, maar het is jóúw beslissing.”’
Ton wilde de baas blijven over zijn eigen lichaam, vertelt Sjoerd. ‘Ondanks dat er steeds meer functies uitvielen. Mijn man wilde zichzelf aankleden bijvoorbeeld en bleef achter zijn rollator lopen, ook al viel hij regelmatig. Op een dag – we hadden bezoek – kwam hij uit bed. Hij schuifelde achter de rollator en verloor het laatste beetje kracht in zijn handen. Een enorme val. Toen we hem overeind hadden geholpen, zei hij: “Het is genoeg.” Discussie was niet meer nodig. Hij is godzijdank al die tijd helder gebleven en het was duidelijk dat het ook genoeg was.’
Fles Bourgogne
De val was op een maandag, herinnert Sjoerd zich. De volgende ochtend deelde Ton zijn besluit aan de huisarts mee. De SCEN-arts, met wie hij eerder al had kennisgemaakt, kwam de dag erna. De huisarts stelde voor de euthanasie op zijn vrije zaterdag te laten plaatsvinden. ‘“Want ik doe dit niet even tussendoor”, zei hij.’ Besloten werd om de datum niet bekend te maken aan familie en vrienden.
Aan de paar dagen die volgden, heeft Sjoerd weinig herinneringen. ‘We hadden al onze afspraken afgezegd. Ik voelde me verdoofd. Er lag ijs op de gracht, dat weet ik nog. Gepraat hebben we niet zoveel meer. We hadden alles al besproken. We hebben lekker gegeten en gedronken, zijn gewoon een beetje doorgekacheld. Ik voelde wel: ik zal dit overleven, ik heb voldoende kracht om straks verder te gaan.’
Op zaterdag 11 februari 2012 kwam er eerst een verpleegkundige om het infuus aan te brengen. Op advies van de huisarts waren twee goede vrienden, beiden verpleegkundigen, gekomen om Sjoerd op te vangen. ‘Mijn man en ik hadden een goede fles wijn bewaard voor deze dag, een Bourgogne, uit de buurt van ons huis in Frankrijk. Toen het zover was, gingen we op bed liggen. In elkaars armen. De huisarts legde nog een keer precies uit wat hij ging doen. Toen vroeg hij: “Moet ik het zeggen als ik spuit?” “Nee, dat hoeft niet”, antwoordde Ton. Dat waren zijn laatste woorden. Hij was 63 jaar.’
Terugkijkend zegt Sjoerd dat hij ‘zeer tevreden’ is over de manier waarop het levenseinde van zijn ‘grote liefde’ is verlopen. ‘Op Tons sterfdag doe ik altijd iets bijzonders, om die dag niet zomaar voorbij te laten gaan. Toen het vijf jaar geleden was, heb ik de huisarts een brief geschreven, om mijn dankbaarheid te betuigen.’
