Euthanasie en psychiatrische aandoeningen

De Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP) heeft voor psychiaters een richtlijn opgesteld hoe om te gaan met het verzoek om euthanasie of hulp bij zelfdoding door patiënten met een psychiatrische stoornis. Het kan voor artsen lastig zijn het lijden van een psychiatrisch patiënt vast te stellen.  

De praktijk wijst uit dat het volgen van deze richtlijn en het besluitvormingsproces een langdurig traject kan zijn. Het komt enkele keren per jaar voor dat een psychiatrisch patiënt hulp bij zelfdoding wordt verleend.

Artsen met vragen kunnen zich wenden tot het platform Euthanasie en Psychiatrie van de NVvP.

Steun van lotgenoten

Voor iemand met een psychiatrische stoornis kan het soms al helpen als hij of zij zijn/haar gevoelens en angsten kan delen met iemand die soortgelijke problemen heeft. Daarvoor kunt u terecht bij lotgenotencontact (bijvoorbeeld lotgenotencontact bij depressie, psychose of autisme). Ook voor familieleden van mensen met psychische problemen is er een dergelijke organisatie.

Stichting Euthanasie in de Psychiatrie komt ook op voor mensen met psychiatrische aandoeningen met een euthanasieverzoek.

Veelgestelde vragen

• Mag euthanasie/hulp bij zelfdoding worden toegepast bij een psychiatrische patiënt?

  Ja, hulp bij zelfdoding mag en kan mits voldaan wordt aan de zorgvuldigheidseisen van de wet. Het ondraaglijk lijden kan ook een psychisch lijden zijn bij mensen die zijn uitbehandeld en geen redelijk (behandel) perspectief hebben.

• Wanneer kan een psychiatrische patiënt om euthanasie/hulp bij zelfdoding verzoeken?

  Als hij of zij chronisch psychiatrisch patiënt is en uitbehandeld is zonder een redelijk perspectief op verbetering.

• Wat doet de NVVE voor psychiatrische patiënten?

  De NVVE spant zich ervoor in dat de ruimte die de euthanasiewet biedt voor hulp bij een zelfgekozen levenseinde voor mensen die ernstig psychisch lijden gebruikt wordt. De NVVE probeert, samen met de steungroep van psychiaters en met partijen als Ypsilon en Stichting Euthanasie in de Psychiatrie, te voorkomen dat deze mensen vaak geen andere keus overhouden dan hun leven in eenzaamheid en op gruwelijke wijze te beëindigen.

• Wat kan de NVVE voor een psychiatriepatiënt met een doodswens betekenen?

  Het Adviescentrum kan psychiatrische patiënten, die lid zijn van de vereniging op verzoek bezoeken en van informatie en advies voorzien. De NVVE kan niet voorzien in middelen en biedt geen hulp bij een (voorgenomen) zelfdoding.

• Voor welke psychiatrische patiënten kan de NVVE zich inzetten?

  De NVVE kan chronisch psychiatrische patiënten adviseren die geen uitzicht hebben op een redelijk perspectief en daarom een duurzame en consistente doodswens hebben. Een uitzondering vormen mensen die lijden aan wanen of die psychotisch zijn.

  Als je een euthanasietraject wilt doorlopen of een zorgvuldige zelfdoding wilt uitvoeren, is het noodzakelijk dat je wilsbekwaam bent, inzicht hebt in je handelingen en kunt plannen. Dit lukt niet bij patiënten die in een waan zitten of psychotisch zijn.

• Is euthanasie/hbz mogelijk bij iemand met een IBS (inbewaringstelling)?

  Nee, iemand krijgt IBS opgelegd op basis van de wet BOPZ als hij een reëel gevaar voor zichzelf of zijn omgeving vormt. In geval van zo’n crisissituatie wordt iemand meestal geacht niet in staat te zijn om zijn eigen situatie goed te kunnen beoordelen.

• Is euthanasie/hbz mogelijk bij iemand met een RM (Rechterlijke Machtiging)?

  Nee, iemand krijgt RM opgelegd op basis van de wet BOPZ als hij een reëel gevaar voor zichzelf of zijn omgeving vormt. In zo’n situatie is het onwaarschijnlijk dat persoon in kwestie in staat is tot een goede beoordeling van zijn eigen situatie . Er kan derhalve geen sprake zijn van een weloverwogen en vrijwillig verzoek om HbZ en niet voldaan worden aan de zorgvuldigheidscriteria van de wet.

• Wat kan het lijden van een psychiatrisch patiënt inhouden?

  Een psychiatrische aandoening die niet behandeld kan worden kan ontaarden in een chronisch lijden met verlies van zelfstandigheid en perspectief.

• Wanneer is een psychiatrische patiënt wilsonbekwaam te noemen?

  Een (psychiatrisch) patiënt  is niet wilsbekwaam als hij of zij niet in staat is tot een redelijke waardering van zijn belangen ter zake. Een persoon die niet in staat is zijn eigen belangen te overzien is wilsonbekwaam.

• Mag een psychiatrische patiënt een behandeling weigeren?

  Iedere patiënt mag een behandeling weigeren op basis van de WGBO, bijvoorbeeld om bepaalde medicatie te gebruiken. Echter in geval van een in bewaring stelling wordt de patiënt geacht niet in staat te zijn om voor zichzelf de juiste keuze te maken en kan besloten worden om een behandeling te starten of voort te zetten. 

• Wordt een behandelverbod gerespecteerd bij een psychiatrische patiënt?

  Indien een patiënt niet in bewaring gesteld is (via IBS of RM) of niet wilsonbekwaam is moet een behandelverbod gerespecteerd worden op basis van de WGBO.

• Kan de NVVE informatie verstrekken aan een psychiatrische patiënt over zorgvuldige zelfdoding

  De NVVE heeft op een besloten deel van haar website , toegankelijk voor leden, informatie over een zorgvuldige zelfdoding geplaatst. Leden kunnen voor deze informatie ook terecht bij het Adviescentrum; informatie over middelen of methodes worden niet per email of in een telefonisch contact verstrekt maar in een één op één contact met het Adviescentrum van de NVVE.

• Kan de NVVE mijn psychiater informatie of ondersteuning bieden met betrekking tot euthanasie/hulp bij zelfdoding?

  De NVVE kan - onder voorwaarden - behandelend psychiaters voor steun en consultatie  verwijzen naar een deskundige psychiater. Hiervoor kan contact opgenomen worden met het Adviescentrum van de vereniging.

• Hoe vaak komt het voor dat een psychiatrische patiënt hulp bij zelfdoding krijgt?

  Ondanks het feit dat de NVVP (Nederlandse Vereniging Voor Psychiatrie) een richtlijn voor psychiaters heeft geschreven om als norm te dienen voor een zorgvuldige behandeling van vragen om hulp bij zelfdoding en de euthanasiewet ruimte biedt voor hulp bij zelfdoding aan een psychiatrische patiënt,  blijkt uit onderzoek dat daadwerkelijke hulp bij zelfdoding in de psychiatrie echter zelden plaatsvindt.